استغفار رسول خدا و ائمه (علیهم السلام) براى شیعیان

پیامبر و امامان (علیهم السلام) اعمال شیعیان را مى بینند  

 یکى از مقامات پیامبر و امام (علیهما السلام) اینست که از اعمال امّت خویش آگاه و باخبرند . همان گونه که عمل هیچ کس از دایره علم خداوند بیرون نیست و از همه چیز اطّلاع دقیق دارد ، پیامبر و اوصیائش (علیهم السلام)نیز این مقام را از خدا دریافت کرده اند که از کارهاى شیعیان خویش و دیگر مردم با خبر مى گردند.

این عقیده ، در میان پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام)معروف و مشهور است و پشتوانه آن روایات فراوانى است که به حدّ تواتر رسیده و از آن ها استفاده مى شود که خداوند ، اعمال مردم را بر پیامبر و جانشینانش (علیهم السلام)عرضه مى دارد. و براى این که جاى هیچ گونه تردید براى کسى باقى نماند ، آیه روشنى درباره این مطلب نازل کرده و خطاب به پیامبرش مى فرماید:

( وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرىَ الله عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُه وَ الْمُؤْمِنُونَ ثُمَّ تُرَدُّونَ اِلى عالِمِ الْغَیْبِ و الشَّهادَةِ فَیُنَـبِّئکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ). (1)

بگو عمل کنید ; خداوند و فرستاده او و مؤمنان ، اعمال شما را مى بینند ، و بزودى به سوى داناى نهان و آشکار ، باز گردانده مى شوید و شما را به آنچه مى کردید ، خبر مى دهد .

این آیه به این مطلب اشاره دارد که کسى تصوّر نکند اگر در خلوت یا در میان جمع عملى را انجام دهد ، از دیدگاه علم خدا مخفى مى ماند. بلکه علاوه بر خدا، پیامبر و مؤمنان (علیهم السلام) ـ که همان اوصیاى پیامبرند ـ از آن با خبر مى شوند. بى شک توجّه و ایمان به این حقیقت اثر عمیقى در پاکسازى اعمال ، نیّات و افکار انسان دارد. چرا که اگر انسان یقین کند کسى مراقب اوست، وضع خود را چنان قرار مى دهد که مورد ایراد نباشد. همچنین اگر به یقین برسد که پیامبر و امامان (علیهم السلام) ، مخصوصاً امام زمان (علیه السلام) ، از اعمال و افکار او آگاهند ، بر مراقبت از اعمال خویش مى افزاید و بیش از مواظبتى که در مورد مراقبت افراد عادى ، نسبت به اعمال خویش دارد ، در مورد مراقبت این پاکان عالم وجود ، پیدا خواهد کرد. و در نتیجه خطایى از او سر نمى زند و مرتکب گناهى نمى گردد.

امام صادق (علیه السلام) ، در حدیث زیبایى به این نکته اشاره مى کنند :

إِنَّ أَعْمالَ الْعِبادِ تُعْرَضُ عَلى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْه وَ آلِه ، کُلَّ صَباح أَبْرارَها وَ فُجّارَها ، فَا حْذَرُوا، فَلْیَسْتَحْیىِ أَحَدُکُمْ أَنْ یُعْرِضَ عَلى نَبِیِّه الْعَمَلَ القَبیحَ . (2)

تمام اعمال نیک و بد بندگان خدا، هر روز صبح بر رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم)عرضه مى گردد. بنابر این مراقب باشید. هر یک از شما باید حیا کند از این که عمل زشتش را بر پیامبرش عرضه بدارد .

در زمینه عرضه اعمال به پیشگاه با جلال امام و خلیفه خدا، و اطّلاع دقیق او از کردار خلق خدا، حدیث زیبایى از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است ، که براى منتظران امام عصر ارواحنا فداه ، شایسته دقت و تأمل است.

عبدالله بن ابان ، که شغلش روغن فروشى بود و مدّتى از عمرش را در خدمت امام رضا (علیه السلام) گذرانده بود ، گوید:

به امام رضا (علیه السلام) گفتم: براى من و اهل بیتم، خدا را بخوانید ، ( و برایمان دعا کنید ).

امام (علیه السلام) فرمودند: مگر من این کار را نمى کنم ؟

سپس فرمودند:

وَ اللهِ إِنَّ أَعمالَکُمْ لَتُعْرَضُ عَلَىَّ فى کُلِّ یَوْم و لَیْلَة .

به خدا سوگند، اعمال شما هر روز وشب بر من عرضه مى شود . این مطلب در نظر من کار بزرگى آمد .

امام (علیه السلام) فرمودند: مگر کتاب خدا را نخوانده اى که مى فرماید:

( و قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَىَ اللهُ عَمَلَکُمْ و رَسُولُه وَ الْمُؤْمِنوُنَ ) (3)

« ( اى پیامبر ) به مردم بگو عمل کنید که خدا و رسولش و مؤمنان عمل شما را مى بیند » . (4)

استغفار رسول خدا و اوصیایش (علیهم السلام) براى شیعیان

هنگامى که اعمال بندگان خدا بر پیامبر و امامان بعد از او (علیهم السلام) عرضه مى شود، اگر در نامه عمل دوستان و شیعیان خویش عمل نیکى ببینند ، شاد و مسرور مى شوند و براى آنان دعا مى کنند. و چنانچه عمل زشتى ببینند ناراحت و دلگیر مى شوند و براى آمرزش آنان استغفار کرده و آمرزش مى طلبند. یکى از روایاتى که بیانگر استغفار پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) براى امّت گنهکارش مى باشد ; حدیثى است که حنان بن سدیر از پدرش از امام باقر (علیه السلام)روایت مى کند که حضرتش فرمودند :

رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم)فرمودند:

بودن من در میان شما بهتر است برایتان. چرا که خداوند مى فرماید:

( وَما کانَ اللهُ لِیُعَذِّ بَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ ) (5)

« تا تو در میان ایشان هستى ، خداوند آن ها را عذاب نمى کند » .

و جدایى من از شما بهتر است برایتان .

اصحاب گفتند: اى رسول خدا، بودن شما پیش روى ما بهتر است براى ما. امّا چگونه دورى و جدایى شما از ما ، براى ما بهتر است؟ ! فرمودند:

أَمّا مُفارِقَتى اِیّاکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ فَلاََنَّه یُعْرَضُ عَلَىَّ کُلَّ خَمیس وَ اِثْنَینِ، أَعْمالُکُمْ. فَما کانَ مِنْ حَسَنَة حَمَدْتُ اللهَ عَلَیْها وَ ما کانَ مِنْ سَیِّئَة إِسْتَغْفَرْتُ اللهَ لَکُمْ . (6)

امّا جدایى و دورى من از شما بهتر است براى شما، زیرا هر پنجشنبه و دوشنبه، اعمال شما بر من عرضه مى شود. اگر عمل نیکى در آن باشد، خدا را بر آن سپاس مى گویم و چنانچه عمل بدى در آن باشد، برایتان استغفار و طلب آمرزش مى کنم .

علاوه بر پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) امامان دوازده گانه شیعه (علیهم السلام) نیز، هنگامى که اعمال شیعیان بر آن ها عرضه مى شود، اگر در نامه عملشان گناهى ببینند، براى آنان استغفار مى کنند و از خدا عفو و بخشش مى طلبند.

موسى بن سیّار گوید:

در خدمت امام رضا (علیه السلام) بودم، در هنگامى که آن حضرت به دیوارهاى شهر توس نزدیک شده بودند. ناگهان صداى شیون و ناله اى به گوشم رسید، دنبال صدا رفتم، جنازه اى دیدم ( که عده اى آن را به دوش مى کشیدند )، به مجرّدى که چشمم به جنازه افتاد، دیدم آقا و مولایم پا از رکاب خالى کردند از اسب پیاده شدند، به طرف جنازه حرکت کرده و آن را بلند نمودند و همچون برّه نوزادى که به مادر پناه مى برد و به او مى چسبد، خود را به آن جنازه مى چسباندند ( دور آن مى گشتند و او را تشییع مى کردند ) .

سپس متوجّه من گردیده و فرمودند:

یا مُوسَى بْنِ سَیّارِ، مَنْ شَیَّعَ جِنازَةَ وَلِىٍّ مِنْ أَوْلِیائِنا، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِه کَیَوْم وَلَّدَتْهُ أُمُّه لاذَنْبَ عَلَیْهِ .

اى موسى! هر کس جنازه دوستى از دوستان ما را تشییع کند; همانند روزى مى شود که مادرش او را زاییده و هیچ گناهى بر او نیست و از گناهانش بیرون مى رود .

موسى بن سیّار ادامه مى دهد:

جنازه را آوردند، و کنار قبر بر روى زمین گذارند.

ناگهان دیدم مولایم على بن موسى (علیه السلام) به طرف جنازه رفتند، مردم را کنار زدند، تا خود را به آن رساندند آن گاه دست مبارکشان را روى سینه میّت گذارده و فرمودند:

یا فُلانِ بْنِ فُلانِ أَبْشِرْ بِالجَنَّةِ، فَلا خَوْفٌ عَلَیْکَ بَعْدَ هذِهِ السّاعَةِ .

اى فلانى پسر فلانى، تو را به بهشت بشارت باد! بعد از این ساعت، هیچ ترس و وحشتى بر تو نیست! .

من گفتم: آقاى من، جانم فدایت باد! آیا شما این مرد را مى شناختید ( که این گونه در تشییع او شرکت کرده و چنین بشارتى به او دادید ) ؟ در حالى که به خدا سوگند، تاکنون این سرزمین را ندیده و در آن قدم نگذاشته اید!

امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

یا مُوسِى بْنِ سَیّارِ، أَما عَلِمْتَ أَنّا مَعاشِرَ الأَئِمَّةِ تُعْرَضُ عَلَیْنا أَعْمالُ شیعتِنا صَباحاً و مَساءاً، فَما کانَ مِنَ التَّقْصیرِ فى أَعْمالِهِمْ سَأَلْنَا اللهَ تَعالى، الصَّفْحَ لِصاحِبِهِ. وَ ما کانَ مِنَ الْعُلُوِّ سَأَلْنَا اللهَ الشُّکْرَ لِصاحِبِهِ .

اى موسى، مگر نمى دانى که ما امامان، کسانى هستیم که هر صبح و شام، اعمال شیعیانمان، بر ما عرضه مى شود. اگر تقصیر و کوتاهى در کردار آنان باشد، از خدا مى خواهیم که از صاحب آن در گذرد و او را عذاب نکند ( و از سر تقصیرش در گذرد ). و چنانچه کار خوبى باشد که باعث برترى مقام و منزلت آنان گردد، از خدا مى خواهیم که از صاحب آن، پذیرفته شود و از آنان تشکّر کند . (7)

پى‏نوشتها:

1. سوره توبه: آیه 105.

2. تفسیر کنزالدّقائق ، ج 5 ، ص 537 ; تفسیر قمّى ، ج 1 ، ص 304.

3. سوره توبه، آیه 105

4. کافى ، ج 1، ص 219 ; تفسیر کنزالدّقائق ، ج 5 ، ص 536.

5. سوره انفال ، آیه 33.

6. تفسیر قمى، ج 1، ص 277 ـ تقسیر کنزالدقایق، ج 5، ص 537 ـ 536.

7.مناقب آل ابى طالب. ابن شهر آشوب، ج 4، ص 341.