فقر و تنگ دستى و کمبود روزى

فقر و تنگ دستى و کمبود روزى

 

یکى دیگر از عقوبتهاى گناه در دنیا ، دچار به فقر و تنگ دستى شدن است که در روایات بسیارى از آن یاد شده است ، و عامل مهمى براى محرومیّت از کارهاى خیر و توفیقات معنوى به شمار مى رود . به بعضى از این روایات در آغاز بحث اشاره شد . در این جا دسته اى دیگر را یادآور مى شویم:

امام صادق (علیه السلام) در سخن زیبایى مى فرمایند:

إِنَّ الدُّعاءَ لَیَرُدُّ القَضاءَ ، وَ إِنَّ المُؤْمِنَ لَیُذْنِبُ فَیَحْرُمُ بِهِ الرِّزْقَ . (بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 353)

به راستى که دعا تقدیر خداوند را برمى گرداند، مؤمن گناه مى کند و به خاطر آن از روزى ( خویش ) محروم مى شود .

شبیه این سخن از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز روایت شده است:

إِحْذَرُوا الذُّنُوبَ فَاِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ فَیُحْبَسُ عَنْهُ الرِّزْقُ . (بحارالأنوار ، ج 70 و ج 10 ، ص 98)

از گناهان بپرهیزید که بنده گناه مى کند ( و به خاطر آن ) روزى اش حبس مى گردد .

امام باقر (علیه السلام) نیز در سخن پربارى مى فرمایند:

إِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَزوى عَنْهُ الرِّزْقُ . (بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 318)

بنده گناهى را انجام مى دهد ، روزى از او برمى گردد .

علامه مجلسى بعد از نقل این روایت مى فرماید:

این مطلب کلیّت ندارد بلکه این سخن درباره غیر مستدرجین است ( اما کسانى که در حال استدراجند ، خدا آن ها را به حال خود واگذاشته و روزى بیشترى به آنان مى دهد تا به خیال این که خدا آن ها را مؤاخذه نمى کند ظلم و گناه بیشترى کنند و بر عقوبت و عذابشان افزوده گردد ) بسیارى از کسانى که مرتکب گناهان کبیره مى گردند نیز روزیشان زیاد مى گردد. (بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 318)

این بدان خاطر است که چنین افرادى در حال استدراجند و خداوند درباره آنان مى فرماید:

( وَالَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لایَعْلَمُونَ ). (سوره اعراف ، آیه 182)

کسانى که آیات ما را تکذیب مى کنند ( با مهلتى که به آنان مى دهیم ) آن ها را به عذاب و هلاکت مى افکنیم به گونه اى که نمى فهمند .

اما مؤمنان و شیعیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از گناهى که مرتکب مى شوند به انواع بلاها و سختى ها ، از جمله فقر و تنگ دستى گرفتار مى شوند تا از خواب غفلت بیدار گشته ، نسبت به گناه خویش توبه و استغفار کنند تا گناهانشان شستوشو شود و ابواب ارزاق مادى و معنوى به رویشان گشوده گردد.

آرى! ارتباط گناه با تنگ دستى و کم شدن روزى ، آن قدر شدید و حساب شده است که در بعضى از روایات ، نیّت گناه نیز به عنوان یکى از عوامل محرومیّت از روزى شمرده شده است!

امام صادق (علیه السلام) مى فرمایند:

إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَنْوى الذَّنْبَ فَیَحْرِمُ رِزْقَه . (ثواب الاعمال ، ص 288)

مؤمن نیت مى کند گناهى را انجام دهد، از روزى خود محروم مى شود .

البتّه از مدارک متعددى استفاده مى شود که خدا بر نیّت گناه عقوبت نمى کند مگر زمانى که به مرحله فعلیّت برسد. پس به ناچار درباره این روایت چند احتمال مى رود:

1 ـ روایت بر صورتى حمل شود که انسان ، نیت گناهى را داشته باشد و سپس از انجام آن مانعى پیش آید، که اگر مانع نبود ، نیّت او بر گناه حتمى و تصمیمش جدّى بود . در این صورت است که نیّت گناه، باعث محرومیّت از روزى مى گردد. امّا کسى که تصمیم بر گناه گرفته و سپس بدون این که مانعى جلوگیر او شود ، پشیمان گشته و توبه کند، چنین عقوبتى ندارد.

2 ـ این که امام (علیه السلام) مى فرماید: « نیّت گناه باعث محرومیّت از روزى مى گردد » مراد ، روزى اضافه و بى گمانى است که ناگهان، بدون زحمت و منّت نصیب انسان مى شود، نه روزى تقدیر شده اى که به همه خلق مى رسد و زندگى هر انسانى به آن وابسته است ، که این روزى ، بر اساس رحمت گسترده خدا همه چیز و همه کس را فرا مى گیرد . و فرداى قیامت هر کس باید پاسخ قانع کننده اى براى صَرف آن در راه معصیت خدا داشته باشد، که او خود فرموده است: ( ثُمََّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذ عَنِ النَّعیم ) . (وره تکاثر ، آیه 8)

3 ـ علاوه بر این دو احتمال ، ممکن است مراد از این روزى ، روزى هاى معنوى ، توفیقات عبادى و کمالات علمى نیز باشد ، که نیّت گناه ولو به فعلیّت نرسد ، انسان را از چنین روزى هایى محروم مى گرداند. که به بعضى از روایات آن در صفحات آینده اشاره خواهد شد.