شرایط استغفار

شرایط استغفار 

  

امیرالمؤمنین (علیه السلام) در سخن پر بارى ، شرایط جامع ترى را براى تحقّق استغفار واقعى بیان مى فرمایند که بسیار پر مغز و شایسته دقت و به کار گرفتن است و علما و دانشمندان در شرح و تفسیر آن سخنان فراوانى گفته اند . مرحوم سیّد رضى ( ره ) چنین روایت مى کند:

مردى در محضر آن حضرت گفت: أَسْتَغْفِرُاللهَ.

مولا به او فرمودند:

ثَکَلَتْکَ أُمُّکَ، أَتَدْرى مَا الاِْسْتِغْفارُ، إِنَّ الإِسْتِغْفارَ دَرَجَةُ الْعِلِّیّینَ، و هُوَ أِسْمٌ واقِعٌ عَلى سِتِّ مَعان:

أَوَّلُها: النَّدْمُ عَلى ما مَضى.

و الثّانى: اَلْعَزْمُ عَلى تَرْکِ الْعَوْدِ عَلَیْهِ أَبَداً.

و الثّالِثُ: أَنْ تُؤَدّى إِلَى الْمَخْلُوقینَ حُقُوقَهُم حَتّى تَلْقَى الله أَمْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ تَبِعَةٌ.

و الرّابِعُ: أَنْ تَعْمِدَ إِلى کُلِّ فَریضَة عَلَیْکَ ضَیَّعْتَها تُؤَدّى حَقَّها.

و الخامِسُ: أَنْ تَعْمِدَ إِلى اللَّحْمِ الَّذى نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ فَتُذیبَه بِالأَحْزانِ حَتّى تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالعَظْمِ وَ یُنْشَأُ بَیْنَهُما لَحْمٌ جَدیدٌ .

وَ السّادِسُ: أَنْ تُذیقَ الجِسْمَ أَلَمَ الطّاعَةِ کَما أَذَقْتَه حَلاوَةَ المَعْصِیَةِ، فَعِنْدَ ذلِکَ تَقُولُ: « أَسْتَغْفِرُاللهَ ». (وسائل الشّیعه، ج 16، ص 77 .)

مادرت به عزایت بنشیند، آیا مى دانى معناى استغفار چیست؟ به یقین استغفار درجه علیّین است. استغفار، اسمى است که بر شش معنا استواراست.

نخستین آن ها: نسبت به گناه گذشته ات پیشیمان شوى.

دوّم: براى همیشه تصمیم بگیرى که دیگر به سوى گناه گذشته باز نگردى .

سوم: حق تمام مردم را ادا کنى و خدا را در حالى ملاقات کنى که هیچ حقى از دیگران به گردنت نباشد.

چهارم: هر واجبى که از تو فوت گشته و ضایع شده است، به جا آورى ، ( قضا نموده ) و حقش را ادا کنى.

پنجم: هر گوشتى که بر بدنت از مال حرام روییده، با حُزن و اندوه هاى فراوان ، آن را آب نمایى به گونه اى که پوست را به استخوان بچسبانى، تا از آن پس در جسم تو گوشت نو ( از مال حلال ) بروید.

ششم: سختى طاعت خدا را بر بدنت چشانده، همان گونه که شیرینى گناه را به او چشاندى.

وقتى تمام این مراحل را طى کردى مى گویى: ( أَسْتَغْفِرُاللهَ ) « از خدا آمرزش مى طلبم ».

البتّه روشن است که رعایت چهار مطلب اوّل در فرمایش امیرالمؤمنین (علیه السلام)، شرط تحقق توبه و استغفار است که تا آن ها محقق نشوند توبه واقعى شکل نمى گیرد; و مطلب پنجم و ششم، شرط کمال توبه و استغفار است; نه این که اداء واجب، متوقف بر آن باشد. بلکه اگر کسى بخواهد به کمال توبه دست یابد و تمام آثار کمالیّه و معنوى استغفار را دریابد، باید این دو نکته را نیز رعایت کند.