جایگاه استغفار در عبادات

جایگاه استغفار در عبادات 

 

 بعضى از عبادات باعث ریزش گناه شده و انسان را همچون روز تولّد ، از آلودگى گناه پاک مى سازد. در عین حال در این عبادات سفارش به استغفار نیز شده است و این بدان جهت است که ، استغفار یعنى : طلب آمرزش از خداوند و بازگشت به معنویّت و اطاعت حقّ براساس ایمان و معرفت ، استغفار یعنى : آشتى با مبدأ همه فیوضات و پیوند با منبع همه کمالات . وجود این حالت در شخص ـ مخصوصاً در ضمن عبادت ـ باعث مى شود که مقام والایى در نزد خداوند پیدا کرده و بهره بیشترى از عبادات خویش ببرد. از این رو در عبادات مختلف با تمام آثار پربارى که در آمرزش انسان دارد ، به استغفار و طلب آمرزش از خداوند سفارش شده و به مداومت بر آن تأکید گشته است.

به عنوان نمونه: حجّ یک عمل عبادى عظیم است و آثار معنوى فراوانى براى انسان دارد ، تا آن جا که کمترین اثر رفتن به حجّ و انجام مناسکش ، ریزش گناهان و شستوشوى دل و جان از کثافات گناه ذکر گردیده است.

این اثر در مورد بعضى از اعمال حج، مثل حضور در صحراى عرفات نیز آمده است :

وقتى حاجى در صحراى عرفات حاضر مى گردد، هنگام غروب که از آن جا به مقصد مشعر خارج مى شود ، از گناهان خود بیرون مى رود مثل روزى که از شکم مادر متولّد شده به گونه اى که هیچ گناهى بر او نیست. (وسائل الشیعه ، ج 13 ، ص 546 ـ 547)

ولى با همه این برکاتِ حجّ ، وقتى خداوند دستور کوچ کردن از عرفات و مشعر را مى دهد بلافاصله سفارش به استغفار و طلب آمرزش مى کند و مى فرماید:

( ثُمَّ أَفیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحیمٌ ). (سوره بقره ، آیه 199)

سپس از همان جا که مردم کوچ مى کنند ( به سوى سرزمین منى ) کوچ کنید . از خداوند آمرزش بطلبید که خدا آمرزنده مهربان است .

نمونه دیگر آن ، زیارت قبر مطهر امام رضا (علیه السلام) است که از عبادات عظیم و پر بارى است که ثواب آن از هفتاد حجّ تا یک میلیون حجِّ قبول شده، ذکر گردیده است ; ( بحارالأنوار ، ج 99 ، ص 35 ، ح 16 و ص 33 ، ح 4) و کمترین اثر آن ، آمرزش همه گناهان است . (بحارالأنوار ، ج 99 ، ص 34 ، ح 10 ـ 12) ولى با همه این آثار و برکات ، وقتى زائر از نماز زیارت فارغ مى گردد ، موظّف است دعایى را که مشتمل بر فقرات گوناگونى از استغفار است ، تلاوت کند .

در بخشى از دعایى که بعد از نماز زیارت آن حضرت خوانده مى شود ، این عبارات به چشم مى خورد :

رَبِّ إِنّى أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ حَیآء ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ رَجاء ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ إِنابَة ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ رَغْبَة ، وَأَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ رَهْبَة ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ طاعَة ، وَأَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ إیمان ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ إِقْرار ، وَأَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ إخْلاص ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ تَقْوى ، وَأَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ تَوَکُّل ، وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ ذِلّة ، وَأَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ عامِل لَکَ ، هارِب إِلَیْکَ ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ تُبْ عَلَىَّ وَ عَلى والِدَىَّ بِما تُبْتَ وَتَتُوبُ عَلى جَمیعِ خَلْقِکَ ، یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ .

پروردگارا ، از تو آمرزش مى خواهم ، بسان آمرزش طلبى که از تو حیا و شرم دارد .

پروردگارا ، از تو عفو و بخشش مى جویم ، بسان آمرزش خواهى که به تو امید دارد .

پروردگارا ، از تو طلب گذشت و بخشش دارم، همچون بخشش طلبى که در جست و جوى توست و به سوى تو روى آورده است .

پروردگارا ، از تو آمرزش مى طلبم ، همانند آمرزش طلبى که به تو اشتیاق دارد .

پروردگارا ، از تو درخواست عفو و بخشش مى کنم ، بسان بخشش خواهى که از تو خائف و ترسان است .

پروردگارا ، از تو تقاضاى آمرزش مى کنم ، همچون آمرزش طلبى که مطیع و فرمانبردار توست .

پروردگارا ، از تو آمرزش مى خواهم ، همانند آمرزش خواهى که به تو ایمان دارد .

پروردگارا ، از تو درخواست بخشش مى کنم ، بسان بخشش طلبى که به تو اقرار مى کند .

پروردگارا ، از تو آمرزش مى طلبم، همچون آمرزش خواهى که به تو اخلاص دارد .

پروردگارا ، از تو تقاضاى عفو و گذشت مى کنم ، همانند متقاضى گذشتى که تقوى دارد .

پروردگارا ، از تو آمرزش مى طلبم ، نظیر آمرزش خواهى که بر تو توکّل کرده است .

پروردگارا ، از تو بخشش مى جویم، شبیه آمرزش خواهى که ذلیل درگاه تو شده است .

پروردگارا ، از تو طلب آمرزش مى کنم، بسان آمرزش طلبى که براى تو عمل مى کند .

پروردگارا ، از تو درخواست گذشت و بخشش دارم، همانند استغفار کسى که از تو گریخته و در فرجام به سویت باز گشته است .

پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و توبه من و پدر و مادرم را بپذیر . به همان سببى که توبه همه آفریده هایت را پذیرفته اى .

اى مهربانترین مهربانان .

گویى خدا، حالت عذرخواهى بنده اش را دوست دارد ، هر چند گناه او را قبلاً بخشیده باشد. جهت دیگر این که ، ذکر شریف استغفار ، حالتى را در بنده ایجاد مى کند که نسبت به آینده خویش متوجّه باشد تا دیگر خطاهاى گذشته را تکرار نکند.