سرّ استغفار پیامبر و اوصیائش (علیهم السلام) چیست؟

سرّ استغفار پیامبر و اوصیائش (علیهم السلام)   

از این جا سرّ استغفارهاى پیامبر و اوصیاى پاک او (علیهم السلام) روشن مى شود. با این که کوچکترین گناهى از آنان سر نزده بود و بلکه مرتکب ترک اولایى هم نشده بودند، صبح و شام از خداوند طلب عفو و بخشش مى کردند.

علاوه بر نکاتى که در سرّ استغفار پیامبر (صلى الله علیه وآله) یاد آور شدیم ، (بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 351) آن بزرگواران برترین مصداق عباد صالح خدایند که به اوج نهایى تقوا، دست یافته اند و تمام اوصافِ ممتاز بندگانِ مخلص و با تقوا در وجود پاکشان شکل گرفته است که یکى از آن ها استغفارِ در سحرگاهان و مناجاتِ با خداى عالمیان است .

از این گذشته آن بزرگمردان آفرینش ، در کمال عبودیّتِ حقّ بر قلّه رفیعى قدم گذارده اند که هیچ کس را توان تصوّرش نیست تا چه رسد به تصدیق و درک حقیقت آن . و در آن اوج نشینى و با وجود همه کمالات و خدمات و عبادات شب و روزشان; باز هم خود را در برابر خداى خویش مقصّر مى دیدند و مرتّب از آن ذات بى مثال تقاضاى گذشت و آمرزش مى نمودند.

بى شک اینان کامل ترین مصداق براى بسیارى از آیات کریمه قرآنند که خداوند در وصف بندگان صالح و کمال یافته خویش نازل کرده و آن ها را به اوصاف برازنده اى ستوده است و قرآن کریم به عنوان یکى از شاخص ترین صفات کمالیّه آنان، از استغفار سحرگاهشان یاد مى فرماید.

خداوند در سوره آل عمران کمالات آنان را چنین ذکر مى کند:

( اَلصّابِرینَ وَ الصّادِقینَ وَ القانِتینَ وَ المُنْفِقینَ وَ الْمُسْتَغْفِرینَ بِالأسْحارِ ). (همین کتاب ، ص 78)

همان ها که ( در برابر مشکلات خلق، و در مسیر اطاعت حقّ ) استقامت مىورزند، راستگو هستند، ( در برابر خدا ) خضوع ( و در راه او ) انفاق و در سحرگاهان استغفار مى کنند .

 گرچه این اوصاف ، به عنوان خصال نیک متّقین و کسانى که بهشت و نعمت هاى بهشتى در انتظار آنان است، ذکر شده ولى تردیدى نیست که پیامبر و اهل بیت پاکش (علیهم السلام) برترین مصداق این آیه شریفه اند. بلکه نماز شب و استغفار در سحر، بر پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) واجب بود و خدا تنها او را مخاطب قرار داده و مى فرماید:

( وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً ). (سوره اسراء، آیه 79)

و پاسى از شب را ( از خواب برخیز ) ، قرآن و نماز بخوان، این یک وظیفه اضافى براى تو است، امید است پروردگارت تو را به مقامى در خور ستایش برانگیزد .

پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) نه تنها مقیّد بودند که هر سحرگاه با خداى خویش مناجات و از او درخواست عفو و بخشش کنند، بلکه خود را هر روز به گفتن ذکر استغفار مقید مى کردند و مى فرمودند:

إِنَّهُ لَیُغانُ عَلى قَلْبى حَتَّى أَسْتَغْفِرَ فِى الیَوْمِ مِأَةَ مَرَّة . (جامع الاخبار، ص 147)

تا روزى صد بار استغفار نگویم دلم آرام نمى گیرد و خاطرم آسوده نمى گردد .

بلکه رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم)، در هر مجلسى مى نشستند، از آن مجلس برنمى خاستند مگر آنکه بیست و پنج بار استغفار مى کردند. (بحارالأنوار، ج 93، ص 281)

امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز در قنوت وتر خویش، استغفار خاصّى را تلاوت مى فرمودند که مشتمل بر مجموعى از آیات قرآن است که در آن ذکرى از استغفار به میان آمده است .

همچنین آنحضرت، بعد از نافله صبح، استغفارى را با مضامین عالى قرائت مى کرند  ;این استغفار داراى هفتاد فراز است، و فراز فراز آن، راهنماى انسان به راه هاى معرفت و اطاعت خداوند، و راهگشاى او به نقائص اعمال خویش مى باشد .

سایر امامان معصوم (علیهم السلام) نیز استغفارهایى را در طول شبانه روز قرائت مى کرند .

علاوه بر استغفار، که در آیات و روایات فراوانى مورد تأکید قرار گرفته ، دعاهایى مثل دعاى کمیل، دعاى ابوحمزه ثمالى، دعاى امام حسین (علیه السلام)در روز عرفه و مناجات شعبانیّه که اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) بر قرائت آن در مناسبتهاى مختلف، مواظبت داشته اند ;حاکى از آمرزش خواهى آن بزرگواران از خداوند است که با اشک و آه همراه بوده، و دلیل بر اهمیّت استغفار و نقش بسزاى آن در احیاء نفس انسان و تعالى روح اوست . و در حقیقت این آمرزش طلبى ها در لسان امامان (علیهم السلام)، علاوه بر اینکه از معرفت و خلوص بى نظیر آنان حکایت دارد ، درس بزرگى براى شیعیان و دوستان آنان است که اوّلاً: تا مى توانند گناهى مرتکب نشوند . و در عین حال که گناهى نمى کنند همیشه خود را در برابر خداوند مقصّر دیده ، عبادات و اعمال نیک خود را به حساب نیاورند و براى تقصیر و کوتاهى خویش استغفار کنند و ثانیاً: اگر گناهى از آنان سر زد آن را کوچک نشمرند و بى درنگ از خداى بزرگ پوزش طلبیده، عذرخواهى کنند ;تا ابواب معرفت، محبّت و انس با حق به رویشان گشوده گردد.