آخر این حجاب که اینقدر اصرار دارید چیه ؟

واژه حجاب  

 

پیش از اینکه استنباط خود را در این باره ذکر کنیم لازم است یک نکته‏ را یادآوری کنیم . آن نکته اینست که معنای لغوی حجاب که در عصر ما این کلمه برای پوشش زن معروف شده است چیست ؟ کلمه‏ حجاب هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حاجب . بیشتر استعمالش به معنی پرده است . این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می‏دهد که‏ پرده وسیله پوشش است ، و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوششی‏ حجاب نیست ، آن پوشش حجاب نامیده می‏شود که از طریق پشت پرده واقع‏ شدن صورت گیرد . در قرآن کریم در داستان سلیمان ، غروب خورشید را اینطور توصیف می‏کند : " « حتی توارت بالحجاب »" (سوره ص ، آیه . 32) یعنی تا آن وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد . پرده حاجز میان قلب و شکم را " حجاب " می‏نامند .

در دستوری که امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک اشتر نوشته است‏ می‏فرماید : « فلا تطولن احتجابک عن رعیتک » (نهج البلاغه ، نامه . 53) . یعنی در میان مردم‏ باش ، کمتر خود را در اندرون خانه خود از مردم پنهان کن ، حاجب و دربان‏ تو را از مردم جدا نکند ، بلکه خودت را در معرض ملاقات و تماس مردم قرار بده تا ضعیفان و بیچارگان بتوانند نیازمندیها و شکایت خود را بن گوش تو برسانند و تو نیز از جریان مور بی‏اطلاع نمانی .

ابن خلدون در مقدمه خویش فصلی دارد تحت عنوان " فصل فی الحجاب کیف‏ یقع فی الدول و انه یعظم عند الهرم " در این فصل بیان می‏کند که حکومتها در بدو تشکیل میان خود و مردم حائل و فاصله‏ای قرار نمی‏دهند ولی تدریجا حائل و پرده میان حاکم و مردم ضخیمتر می‏شود تا باعخره عواقب ناگواری به وجود می‏آورد . ابن خلدون کلمه حجاب را به معنی پرده و حائل - نه پوشش - به کار برده‏ است .

استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبة جدید است . در قدیم و مخصوصا در اصطلاح فقهاء کلمه " ستر " که به معنی پوشش است به‏ کار رفته است . فقهاء چه در کتاب الصلوه و چه در کتاب النکاح که‏ متعرض این مطلب شده‏اند کلمه " ستر " را به کار برده‏اند نه کلمه حجاب‏ را .

بهتر این بود که این کلمه عوض نمی‏شد و ما همیشه همان کلمه " پوشش " را به کار می‏بردیم . زیرا چنانکه گفتیم معنی شایع لغت حجاب پرده است ، و اگر در مورد پوشش به کار برده می‏شود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن‏ است و همین امر موجب شده که عده زیادی گمان کنند که اسلام خواسته است‏ زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود .

وظیفه پوشش که اسلام برای زنان مقرر کرده است بدین معنی نیست که از خانه بیرون نروند . زندانی کردن و حبس زن در اسلام مطرح نیست . در برخی‏ از کشورهای قدیم مثل ایران قدیم و هند چنین چیزهائی وجود داشته است ولی‏ در اسلام وجود ندارد .

پوشش زن در اسلام اینست که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه‏گری و خودنمائی نپردازد . آیات مربوطه همین معنی را ذکر می‏کند و فتوای فقهاء هم مؤید همین مطلب است و ما حدود این پوشش را با استفاده از قرآن و منابع سنت ذکر خواهیم کرد . در آیات مربوطه لغت‏ حجاب به کار نرفته است . آیاتی که در این باره هست چه در سوره مبارکه نور و چه در سوره‏ مبارکه احزاب ، حدود پوشش و تماسهای زن و مرد را ذکر کرده است بدون‏ آنکه کلمه حجاب را به کار برده باشد . آیه‏ای که در آن ، کلمه حجاب به‏ کار رفته است مربوط است به زنان پیغمبر اسلام .

می‏دانیم که در قرآن کریم درباره زنان پیغمبر دستورهای خاصی وارد شده‏ است . اولین آیه خطاب به زنان پیغمبر با این جمله آغاز می‏شود :

« یا نساء النبی لستن کأحد من النساء »یعنی شما با سایر زنان فرق دارید.

اسلام عنایت خاصی داشته است که زنان پیغمبر چه در زمان حیات آن حضرت و چه بعد از وفات ایشان ، در خانه‏های خود بمانند ، و در این جهت بیشتر منظورهای اجتماعی و سیاسی در کار بوده است . قرآن کریم صریحا به زنان‏ پیغمبر می‏گوید : « و قرن فی بیوتکن »یعنی در خانه‏های خود بمانید . اسلام‏ می‏خواسته است " امهات المؤمنین " که خواه ناخواه احترام زیادی در میان مسلمانان داشتند از احترام خود سوء استفاده نکنند ، و احیانا ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو در مسائل سیاسی و اجتماعی واقع نشوند . و چنانکه‏ می‏دانیم یکی از " امهات المؤمنین " ( عایشه ) که از این دستور تخلف‏ کرد ، ماجراهای سیاسی ناگواری برای جهان اسلام به وجود آورد . خود او همیشه اظهار تأسف می‏کرد و می‏گفت دوست داشتم فرزندان زیادی از پیغمبر می‏داشتم و می‏مردند اما به چنین ماجرائی دست نمی‏زدم . سر اینکه زنان پیغمبر ممنوع شدند از اینکه بعد از آن حضرت با شخص‏ دیگری ازدواج کنند به نظر من همین است . یعنیشوهر بعدی از شهرت و احترام زنش سوء استفاده می‏کرد و ماجراها می‏آفرید . بنابراین اگر درباره زنان پیغمبر دستور اکیدتر و شدیدتری وجود داشته باشد بدین جهت است .

به هر حال آیه‏ای که در آن آیه کلمه " حجاب " به کار رفته آیه 54 از سوره احزاب است که می‏فرماید : " « و اذا سالتموهن متاعا فاسالوهن من‏ وراء حجاب »" . یعنی اگر از آنها متاع و کالای مورد نیازی مطالبه‏ می‏کنید از پشت پرده از آنها بخواهید . در اصطلاح تاریخ و حدیث اسلامی هر جا نام " آیه حجاب " آمده است مثلا گفته شده قبل از نزول آیه حجاب‏ چنان بود و بعد از نزول آیه حجاب چنین شد ، مقصود این آیه است که مربوط به زنان پیغمبر است (رجوع شود به صحیح مسلم جلد 4 صفحات 151 - . 148) ، نه آیات سوره نور که می‏فرماید :

« قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم »- الی آخر - « قل للمؤمنات یغضضن من‏ ابصارهن »

یا آیه سوره احزاب که می‏فرماید :

« یدنین علیهن من جلابیبهن »- الی آخر . اما اینکه چطور شد در عصر اخیر به جای اصطلاح رائج فقهاء یعنی ستر و پوشش ، کلمه حجاب و پرده و پردگی شایع شده است برای من مجهول است ، و شاید از ناحیه اشتباه کردن حجاب اسلامی به حجاب هائی که در سایر ملل مرسوم‏ بوده است باشد . ما در این باره بعدا توضیح بیشتری خواهیم داد .   

امید وارم این اندک تحقیق کافی باشه.